TÍNH ƯU VIỆT CỦA SỮA MẸ – Bệnh viện Nhi Trung Ương
I. TÍNH ƯU VIỆT CỦA VIỆC NUÔI CON BẰNG SỮA MẸ:
– Sữa mẹ là thức ăn hoàn hảo và phù hợp nhất đối với sự phát triển của trẻ. Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ < 1 tuổi mà không gì thay thế được.
– Nuôi con bằng sữa mẹ là một khâu quan trọng trong công tác chăm sóc SK ban đầu. Đây là phương pháp dinh dưỡng tự nhiên và tuyệt đối an toàn cho trẻ.
– Nuôi con bằng sữa mẹ tốt hơn và kinh tế hơn nhiều nuôi bằng sữa nhân tạo hay sữa bò.
1. Giai đoạn sữa non:
– Sữa non là sữa mẹ được tạo ra từ tuần thứ 16 của thai kì.
– Được tiết ra trong 2 – 3 ngày đầu sau đẻ.
– Đặc điểm:
+ Sánh đặc, vàng nhạt.
+ Có năng lượng rất cao,VTM A cao.
+ Nồng độ globulin miễn dịch cao.
+ Có tác dụng sổ nhẹ giúp tống phân su nhanh, giảm vàng da.
– Sữa non tuy bài tiết ít, khoảng 100ml/ngày nhưng chất lượng cao thoả mãn nhu cầu của trẻ, giúp trẻ chống đói, rét.
– Sau giai đoạn sữa non, sữa mẹ chuyển tiếp thành sữa ổn định.
2. Giai đoạn sữa vĩnh viễn: Từ tuần thứ 2 trở đi
2.1. Sữa mẹ là chất dinh dưỡng hoàn hảo, dễ tiêu hoá, dễ hấp thu:
a) Protein:
– Số lượng protein ít hơn trong sữa bò nhưng lại có đủ các acid amin cần thiết và tỷ lệ cân đối.
– Trong sữa mẹ 70% là prôtein hoà tan trong nước, khi vào dạ dày sẽ kết tủa thành các phân tử nhỏ nên thấm dịch tiêu hoá tốt và dễ hấp thu.
– Trong sữa bò chủ yếu là Casein cao, khi vào dạ dày sẽ kết tủa thành hạt lớn khó hấp thu.
b) Lipid:
– Thành phần lipid trong sữa mẹ cao.
– Có nhiều acid béo không no cần thiết như acid linoleic và acid linolenic rất cần thiết cho sự phát triển của não, mắt, vững bền mạch máu của trẻ.
– Trong sữa mẹ có men lipase vì vậy lipid trong sữa mẹ được hấp thu ngay ở dạ dày (còn sữa bò không có lipase nên chỉ hấp thu lipid khi xuống tới ruột non).
c) Glucid:
– Đường trong sữa mẹ chủ yếu là đường β-lactose trong khi sữa bò chủ yếu là α-lactose. Đây là 1 đặc tính ưu việt hơn của sữa mẹ do:
– Tại đường tiêu hoá, β-lactose — A.lactic giúp hấp thu tốt Canxi, Fe và nhiều muối khoáng.
+ Tạo môi trường thuận lợi cho VK LactoBifidus (Gr(+)) phát triển, tăng khả năng hấp thu và tiêu hoá
+ Bifidus phát triển sẽ ức chế VK Gr (-) như E.Coli à trẻ ít bị tiêu chảy hơn so với sữa bò.
– α-lactose trong sữa bò tạo môi trường thuận lợi cho E.Coli phát triển à tăng hấp thu vitamin K à giảm tỉ lệ XHMN nhưng lại cản trở hấp thu dinh dưỡng, dễ tiêu chảy.
d) Vitamin:
– Có đầy đủ các loại vitamin, có nhiều vitamin đặc biệt là vitamin A,C.
– Giúp trẻ phòng một số bệnh: khô mắt do thiếu vitamin A, thiếu máu thiếu Fe (vì sữa mẹ nhiều vitamin C gây tăng hấp thu Fe).
e) Nước và muối khoáng:
– Cung cấp đủ nước cho trẻ trong 4 tháng đầu à trẻ không cần uống thêm nước.
– Các muối khoáng trong sữa mẹ phù hợp với sự phát triển của trẻ:
+ Canxi tuy ít hơn sữa bò nhưng thoả mãn được nhu cầu của trẻ. Quan trọng là tỉ lệ Ca++/Phospho từ 1,5-2 à dễ dàng hấp thu à ít bị còi xương.
+ Fe cao hơn sữa bò, đồng thời sữa mẹ lại có vitamin C cao hơn nên dễ hấp thu Fe hơn à trẻ ít bị thiếu máu hơn.
2.2. Sữa mẹ cung cấp năng lượng lớn cho trẻ:
– Sữa non: cung cấp 700 kcal/1000ml.
– Sữa vĩnh viễn: cung cấp 1500 kcal/1000ml à đảm bảo nhu cầu năng lượng lớn cho trẻ phát triển.
2.3. Sữa mẹ có các chất kháng khuẩn giúp trẻ chống lại các bệnh NK:
– Một số kháng thể từ mẹ truyền qua rau thai đến bào thai à giúp trẻ mới đẻ có sức đề kháng và miễn dịch một số bệnh đặc biệt. Trong 4 – 6 tháng đầu, trẻ không mắc một số bệnh như sởi, cúm, ho gà.
– Sữa mẹ vô khuẩn, sạch, trẻ bú trực tiếp ngay à VK không có điều kiện phát triển à trẻ ít bị tiêu chảy.
– Nhiều globulin miễn dịch IgA tiết (thường không được hấp thu qua niêm mạc ruột mà hoạt động tại niêm mạc ruột) à chống lại một số vi khuẩn đường ruột như E.coli và virus.
– Các tế bào miễn dịch:
+ Lympho bào: sản xuất IgA tiết và Interferon: ức chế hoạt động của một số virus.
+ Đại thực bào:
- Thực bào Candida và vi khuẩn, đặc biệt là VK Gr – (Clostridium, Klebsiella) là các VK gây viêm ruột hoại tử ở trẻ sơ sinh.
- Bài tiết Lysozyme (tiêu diệt Vi khuẩn) và Lactoferin.
– Lactoferin: là protein gắn sắt có tác dụng kìm khuẩn, không cho vi khuẩn cần sắt phát triển.
– Tác động tới các vi khuẩn đường ruột : trong sữa mẹ có :
+ Yếu tố bifidus: là một carbonhydrat có chứa Nitrogen cần cho vi khuẩn Lactobacillus bifidus phát triển, ngăn cản các vi khuẩn gây bệnh khác.
+ β – lactose khi vào sẽ chuyển hoá thành A.lactic là môi trường thuận lợi cho Lactobacillus bifidus phát triển, ngăn cản sự phát triển của VK gây bệnh.
à Do đó trẻ bú sữa mẹ sẽ giảm tỉ lệ mắc và tử vong do các bệnh nhiễm khuẩn hơn so với trẻ nuôi nhân tạo.
2.4. Sữa mẹ có tác dụng chống dị ứng:
– Nhờ có IgA, cùng các đại thực bào à trẻ bú mẹ ít bị dị ứng, Eczema hơn trẻ nuôi nhân tạo.
– Sữa mẹ ít gây dị ứng cho trẻ do protein không phải là protein lạ.
2.5. Tăng tình cảm mẹ con :
– Hình thành mối quan hệ gần gũi yêu thương à trẻ đỡ quấy khóc, phát triển tốt về tinh thần.
– Mẹ sớm phát hiện ra các thay đổi bất thường của trẻ à chăm sóc trẻ tốt hơn.
– Trẻ bú sữa mẹ thường phát triển trí tuệ thông minh hơn trẻ ăn sữa bò.
2.6. Bảo vệ sức khoẻ cho mẹ
– Tăng co hồi tử cung à giúp cầm máu tốt sau đẻ.
– Giúp mẹ chậm có thai: nếu mẹ cho con bú hoàn toàn có thể tránh thai được trong 3 tháng đầu
– Giảm nguy cơ ung thư tử cung, ung thư vú ở mẹ.
2.7. Ý nghĩa kinh tế:
– Nuôi con bằng sữa mẹ rất thuận lợi, không cần đun nấu, không cần dụng cụ pha chế à vệ sinh, tiết kiệm tiền của và thời gian.
II. BIỆN PHÁP HỖ TRỢ BÀI TIẾT SỮA:
– Sữa mẹ là thức ăn hoàn hảo và phù hợp nhất đối với sự phát triển của trẻ. Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ <1 tuổi mà không gì thay thế được.
– Sự bài tiết sữa theo cơ chế phản xạ khi trẻ bú các xung động sẽ tác động lên tuyến yên sản xuất prolactin và oxytoxin kích thích sự bài tiết sữa và phun sữa. Phản xạ này phụ thuộc vào tinh thần của bà mẹ vì vậy cần làm bà mẹ thoải mái tin tưởng vào việc nuôi con bằng sữa mẹ.
– Để tăng sự bài tiết sữa cần có các biện pháp hỗ trợ sau:
1. Cho con bú đúng: Bú đúng cách sẽ kích thích tiết sữa tốt:
– Bú sớm trước 30 phút sau sinh.
– Bú hoàn toàn 6 tháng đầu, không ăn thêm bất cứ gì khác.
– Bú theo nhu cầu của trẻ không kể ngày đêm, ít nhất 8 lần/24giờ.
– Cai sữa khi trẻ 18 – 24 tháng hoặc lâu hơn nếu có thể.
– Cho trẻ bú cạn một bên vú rồi mới chuyển sang bên còn lại.
– Trẻ cần bú hết sữa đầu và sữa cuối.
– Tư thế bú đúng:
+ Tư thế mẹ và con thoải mái: trẻ được bế áp sát vào lòng mẹ. Mẹ đỡ toàn thân trẻ.
+ Đầu và thân trẻ nằm trên một đường thẳng, đầu trẻ đối diện với vú mẹ.
+ Trẻ ngậm bắt vú tốt: miệng trẻ mở rộng, môi dưới hướng ra ngoài, ngậm miệng sâu hết quầng vú, cằm trẻ tì vào vú mẹ, má trẻ căng phồng.
2. Ăn uống:
– Trong thời kì mang thai, các bà mẹ cần được bổ sung thức ăn để thai nhi phát triển tốt và mẹ có khả năng tiết nhiều sữa.
– Các bà mẹ cần tăng thêm 550 kcalo chế độ ăn bình thường hàng ngày.
– Chế độ ăn đủ các chất dinh dưỡng Glucid, Protid, Lipid, rau xanh và hoa quả chín để cung cấp đủ vitamin.
– Một số món ăn cổ truyền như chân giò, gạo nếp cũng có tác dụng tốt.
– Hạn chế đồ ăn có nhiều gia vị gây mùi như hành, tỏi vì trẻ sẽ bú kém.
– Không được ăn kiêng khem quá mức.
– Cần phải uống đủ nước. Đây là điều kiện cần thiết để có thể có đủ lượng sữa.
3. Lao động:
– Bà mẹ có thai và cho con bú không nên lao động quá sức hoặc ít vận động.
– Cần có chế độ lao động hợp lý: cần có thời gian nghỉ trước đẻ và sau đẻ để phục hồi sức khoẻ và cho con bú.
4. Sinh hoạt tinh thần:
– Có chế độ sinh hoạt tinh thần thoải mái, tin tưởng mình có đủ sữa.
– Tránh lo âu, buồn phiền.
– Đảm bảo ngủ đủ nhu cầu.
5. Hạn chế sử dụng thuốc có thể gây mất sữa:
– Tránh dùng các thuốc kích thích như Cafe, rượu…
– Nên hạn chế dùng thuốc vì một số thuốc qua sữa dễ gây ngộ độc cho trẻ.
– Không dùng thuốc các thuốc có khả năng làm giảm tiết sữa: thuốc tránh thai có Estrogen, thuốc lợi tiểu nhóm Thiazid.
6. Thực hiện sinh đẻ có kế hoạch:
– Tránh đẻ dầy, đẻ nhiều.
– Mỗi gia đình chỉ nên có 1-2 con để đảm bảo chăm sóc tốt.
– Bên cạnh đó phải kết hợp các mô hình phát triển kinh tế.
